NAJŚWIEŻSZE ZMIANY W PRAWIE SPADKOWYM
W 2023 roku w prawie spadkowym nastąpiły znaczące zmiany. Znowelizowane zostały najważniejsze akty prawne dotyczące postępowania spadkowego, czyli: Kodeks cywilny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, oraz Kodeks postępowania cywilnego.
Celem zmian jest usprawnienie procedury spadkowej, zwiększenie ochrony prawnej dla małoletnich spadkobierców, doprecyzowanie istniejących przepisów, przyśpieszenie postępowania spadkowego oraz wzmocnienie zasad moralnych i etycznych w procesie dziedziczenia.
Zmiany w przepisach dotyczą między innymi uproszczenia procedury odrzucenia spadku przez małoletnich, terminu na przyjęcie lub odrzucenie spadku, wprowadzenia możliwości zrzeczenia się zachowku, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności i obniżenia wysokości zachowku, a także rozszerzenia katalogu przyczyn uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia oraz zawężenia kręgu osób uprawnionych do spadku w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Dziedziczenie przez małoletnich
edną z najważniejszych zmian są nowe zasady dziedziczenia przez osoby małoletnie. Dzieci nie posiadają pełnej zdolności do czynności prawnych, dlatego nie mogą samodzielnie odrzucić spadku. W ich imieniu muszą działać przedstawiciele ustawowi (najczęściej rodzice lub opiekunowie). Do tej pory w sytuacji, gdy rodzic chciał odrzucić spadek obciążony długami w imieniu dziecka musiał uzyskać zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, które wydawał sąd opiekuńczy na wniosek przedstawiciela ustawowego, a następnie odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka przez sądem przed którym toczy się postępowanie spadkowe.
W świetle nowej regulacji, jeśli dziecko zostało uprawnione do otrzymania spadku dlatego, że jego rodzic odrzucił spadek, rodzic może odrzucić w imieniu dziecka spadek bez zgody sądu, jeśli:
– rodzic posiada w tym zakresie władze rodzicielską;
– na odrzucenie zgodził się drugi rodzic posiadający w tym zakresie władzę rodzicielską albo odrzucenie dokonywane jest wspólnie.
Niemniej jednak taka zgoda nadal będzie wymagana w niektórych sytuacjach, np. w przypadku braku porozumienia rodziców lub gdy dziecko jest powołane do dziedziczenia po swoim ojcu czy matce, gdyż wtedy następuje konflikt interesów pomiędzy rodzicem a dzieckiem.
W takich sytuacjach zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka od teraz będzie wydawał sąd spadku, a nie jak poprzednio – sąd opiekuńczy, co znacząco uprości i przyśpieszy procedurę, ponieważ obydwie czynności będą odbywać się przed jednym sądem.
Więcej czasu na odrzucenie spadku
Ustawodawca wprowadził zmiany dotyczące terminu na odrzucenie lub przyjęcie spadku. Dotychczas termin ten wynosił 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o spadku. Obecnie termin ten może zostać zawieszony w przypadkach szczególnie uzasadnionych, np. gdy takie oświadczenie w imieniu dzieci powinni złożyć ich opiekunowie, na co sami wcześniej muszą uzyskać zgodę sądu. Zawieszenie terminu nastąpi na czas trwania postępowania w przedmiocie uzyskania takiej zgody.
Ponadto do zachowania ustawowego terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku wystarczające będzie złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie tego oświadczenia.
Zachowek
Zmianie uległa także regulacja dotycząca zachowku. Zachowek jest prawem do udziału w spadku, które przysługuje zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, a nie zostali uwzględnieni w testamencie. Jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni, należą mu się dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Uprawniony do zachowku może wystąpić z powództwem przeciwko spadkobiercy o zapłatę przysługującego mu udziału w spadku.
W związku ze zmianami osoba zobowiązana do zapłaty zachowku może wystąpić do sądu z wnioskiem o rozłożenie zapłaty na raty, odroczenie terminu płatności lub obniżenie wysokości zachowku.
Obowiązany do zapłaty z tytułu zachowku może żądać odroczenia terminu jego płatności, rozłożenia go na raty, a w wyjątkowych przypadkach – jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zapłaty z tytułu zachowku.
Trzeba jednak mieć na uwadze, że w przypadku rozłożenia na raty roszczenia z tytułu zachowku terminy ich uiszczenia nie mogą w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie zostać odroczone dalej niż na dziesięć lat.
Jeżeli okoliczności uzasadniające obniżenie zachowku ustaną, obowiązany z tytułu zachowku na wniosek osoby uprawnionej do zachowku będzie musiał zwrócić uprawnionemu do zachowku sumę pieniężną, o którą obniżono zachowek. Zwrotu sumy pieniężnej nie można żądać po upływie pięciu lat od dnia obniżenia zachowku.
Niegodność dziedziczenia – dodatkowe kryteria
Reforma polskiego prawa spadkowego obejmuje również dodanie dwóch kryteriów uzasadniających uznanie spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Osoba uznana za niegodną dziedziczenia nie ma prawa do spadku i zostaje wyłączona od dziedziczenia, tak jakby nie dożyła otwarcia spadku. Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. W świetle nowych przepisów spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia jeśli:
– uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem, albo inną umową;
– uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Ta zmiana ma na celu zachęcenie spadkobierców do właściwego pełnienia swoich obowiązków wobec bliskich oraz wyeliminowanie niesprawiedliwych rozstrzygnięć, w których spadek otrzymuje osoba, która nie opiekowała się spadkodawcą, gdy tego potrzebował.
Ograniczenie kręgu dziedziczenia
Kolejna zmiana w prawie spadkowym dotyczy dziedziczenia ustawowego, czyli takiego, które ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił testamentu. Do tej pory w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypadał dziadkom spadkodawcy, a jeśli któreś z dziadków nie dożyło otwarcia spadku, spadek mogli otrzymać dalsi zstępni dziadków spadkodawcy. Według nowych przepisów majątek będą mogli otrzymać wyłącznie dziadkowie, zaś w dalszej kolejności ich dzieci i wnuki. W przypadku braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych. Powoduje to, że spadek nie przechodzi na kolejne pokolenie spadkobierców.
Celem zmiany jest przyspieszenie postępowań spadkowych, poprzez eliminację długotrwałego poszukiwania spadkobierców o dalszych stopniach pokrewieństwa, do którego zobligowany był sąd, gdyż bez ustalenia wszystkich spadkobierców nie mogło dojść do stwierdzenia nabycia spadku.
Podsumowanie
Reasumując wprowadzone do prawa spadkowego zmiany mają na celu ułatwienie i przyśpieszenie rozpoznania spraw spadowych. Nierzadko zdarzało się tak, że postępowanie spadkowe trwało bardzo długo, co powodowało, że cały czas spadkobiercy wracali do tej sprawy. Zmiany ułatwiły także kwestie związane z odrzuceniem w imieniu małoletnich spadków, co zawsze wiązało się z dodatkowym postępowaniem sądowym. Jako zasadne należy także potraktować zmiany w zakresie zachowku, które to przede wszystkim ułatwiają wypłatę zachowku osobie uprawnionej, często bowiem kwoty te były znaczne i trudne było ich wydatkowanie, podczas gdy sprawa spadkowa skończyła się dłuższy czas temu. Wprowadzone zmiany można z pewnością uznać za potrzebne zwłaszcza z uwagi na uproszczenie procedur spadkowych.
Ostatnie wpisy
- Sprawy frankowe – żądania kredytobiorców
- Pominięto mnie w testamencie. Czy coś mi się jednak należy?
- Opieka naprzemienna, czym jest? Kiedy może zostać orzeczona?
- Uznanie ojcostwa dziecka nienarodzonego. Sytuacja prawna dziecka
- Odpowiedzialność za długi małżonka we wspólności majątkowej
- Zwolnienie z pracy z powodu siły wyższej
- Najświeższe zmiany w prawie spadkowym. Co musisz wiedzieć?
- Nawiązka na rzecz pokrzywdzonych w postępowaniu karnym
- Prawo karne
- Blog
- Prawo cywilne
- Prawo rodzinne